Quá trình thay răng sữa của trẻ – Thời gian và cách chăm sóc

Quá trình thay răng sữa ở trẻ em đánh dấu mốc quan trọng trong sự phát triển thể chất của trẻ nhưng nhiều cha mẹ chưa có nhiều thông tin về giai đoạn tự hào này của trẻ. Cha mẹ hay cùng nha khoa Parkway tìm hiểu thêm về lịch thay răng sữa ở trẻ, thứ tự thay răng sữa của trẻ, quy trình thay răng của trẻ và những lưu ý khi trẻ thay răng sữa trong bài viết dưới đây của chúng tôi nhé.

Thời gian mọc răng sữa của trẻ em

Răng sữa còn gọi là răng trẻ em, răng tạm thời, được mọc lên trong giai đoạn trẻ sơ sinh từ 6 tháng tuổi. Răng sữa hình thành trong giai đoạn phôi thai phát triển và sẽ mọc dần hiện hữu rõ trong miệng trẻ sơ sinh. Tùy từng trẻ, răng sữa sẽ được mọc hoàn thiện khi trẻ được 2 – 3 tuổi. Ở một bộ răng sữa đầy đủ có 20 cái: 10 răng hàm trên và 10 răng hàm dưới. Mỗi hàm bao gồm: 2 răng cửa giữa, 2 răng cửa bên, 2 răng nanh, 2 răng cối thứ nhất, 2 răng cối thứ 2.

Về sau, răng sữa sẽ bị rụng và được thay thế bằng răng vĩnh viễn, theo thứ tự cái nào mọc trước thì sẽ được thay trước. Cha mẹ cũng chú ý nếu trẻ 10 tháng tuổi vẫn chưa mọc chiếc răng sữa nào thì trẻ có khả năng mọc răng muộn, cần cho trẻ đi khám bác sĩ để được tư vấn và xác định nguyên nhân nhé.

Thời gian thay răng sữa ở trẻ em

Phần lớn trẻ sẽ bắt đầu nhú chiếc răng đầu tiên khoảng 6 tháng tuổi và khoảng 3 – 4 tuổi, trẻ đã có hàm răng sữa hoàn thiện với 20 chiếc răng. Đến khoảng 6 tuổi, trẻ bắt đầu lung lay chiếc răng sữa đầu tiên (răng sữa giữa hàm dưới) và từ 12 tuổi, quá trình trẻ thay răng sữa bằng răng vĩnh viễn được hoàn thành.

Thông thường, thứ tự thay răng sữa sẽ tương tự như lúc trẻ mọc răng sữa. Khi thay răng sữa ở trẻ, chiếc răng sữa nào móc trước thì sẽ rụng trước. Tuy nhiên, quy trình thay răng của trẻ ở hàm trên sẽ khác một chút so với hàm dưới. Nếu thứ tự phổ biến của hàm trên là: răng cửa giữa – răng cửa bên – răng tiền cối – răng nanh và các răng cối lớn, thì đối với hàm dưới sẽ là: răng cửa giữa – răng cửa bên – răng nanh – răng tiền cối và cuối cùng là các răng cối.

Với một số trẻ sẽ có thứ tự hơi thay đổi giữa việc thay răng nanh với răng hàm sữa nhưng điều này không ảnh hưởng đáng kể. Riêng răng vĩnh viễn số 6 (răng cối lớn thứ nhất) sẽ mọc lúc 6 tuổi. Chiếc răng này sẽ không được thay thế, có nghĩa là không cần phải nhổ chiếc răng sữa nào để răng số 6 mọc lên.

Trẻ thay bao nhiêu cái răng? Lịch thay răng sữa trẻ em

Hầu hết các cha mẹ đều có tâm lý muốn trẻ có hàm răng đẹp nhưng lại bối rối không biết trẻ thay răng sữa khi nào. Thực tế, trẻ thay răng sữa theo một trình tự nhất định. Nha khoa Parkway xin chia sẻ lịch thay răng sữa của trẻ và Thứ tự mọc răng sữa để cha mẹ tham khảo thông tin như sau:

• Trẻ từ 6 đến 7 tuổi: Thay 2 răng cửa giữa ở hàm dưới.
• Trẻ từ 6 đến 7 tuổi: Thay 2 răng cửa giữa ở hàm trên.
• Trẻ từ 7 đến 8 tuổi: Thay 2 răng cửa hàm trên.
• Trẻ từ 7 đến 8 tuổi: Thay 2 răng cửa hàm dưới.
• Trẻ từ 9 đến 11 tuổi: Thay 2 răng hàm trên thứ nhất.
• Trẻ từ 9 đến 11 tuổi: Thay 2 răng hàm dưới thứ nhất.
• Trẻ từ 10 đến 12 tuổi: Thay 2 răng nanh hàm trên.
• Trẻ từ 9 đến 12 tuổi: Thay răng nanh hàm dưới.
• Trẻ từ 10 đến 12 tuổi: Thay 2 răng hàm dưới thứ 2.
• Trẻ từ 10 đến 12 tuổi: Thay 2 răng hàm trên thứ 2.

Hầu hết khi trẻ đến 12 tuổi, trẻ đã hoàn thành việc thay răng sữa và sẽ có 28 cái răng trưởng thành (răng vĩnh viễn).

Lịch mọc răng sữa và thay răng sữa của trẻ

Dấu hiệu bé thay răng sữa

Dấu hiệu đầu tiên báo hiệu trẻ sắp thay răng sữa là răng bị lung lay và sẽ mức độ lung lay sẽ ngày càng tăng theo ngày qua ngày. Hầu như các trường hợp răng sữa của trẻ bị lung lay sẽ dễ dàng rụng khi có một tác động nhẹ. Cha mẹ có thể cho trẻ đi khám bác sĩ để kiểm tra với mức độ lung lay của răng sữa như vậy đã có thể nhổ được chưa và tiến hành nhổ cho trẻ hay phải tiếp tục chờ đợi thêm.

Tuy nhiên, có những trường hợp, răng vĩnh viễn mọc nhưng răng sữa chưa lung lay, đẩy vào răng sữa phía ngoài hoặc mọc lệch, mọc xiên, gây mất thẩm mỹ. Cha mẹ đừng chủ quan mà hãy cho trẻ đến khám tại các cơ sở y tế chuyên khoa răng hàm mặt để chẩn đoán, can thiệp kịp thời, tạo thuận lợi cho răng vĩnh viễn được mọc đúng chỗ.

Những yếu tố ảnh hưởng đến thời gian thay răng

Thời gian thay răng sữa của trẻ sẽ không giống nhau mà phụ thuộc vào đặc điểm của từng loại răng, vị trí nằm của các loại răng, thói quen của trẻ sẽ quyết định thời gian thay răng dài hay ngắn khác nhau. Ở giai đoạn trẻ thay răng sữa này, cha mẹ tham khảo một số lưu ý về yếu tố khiến độ tuổi và thời gian thay răng sữa ở trẻ em diễn ra ngắn hay dài như sau:

• Đặc điểm của từng loại răng và vị trí của răng: Răng một chân thì thời gian thay răng sữa sẽ chỉ diễn ra trong vài tuần nhưng đối với răng nhiều chân như răng cối thì đòi hỏi thời gian lâu hơn, có thể từ 1 – 2 tháng. Các răng được mọc trong điều kiện thoải mái thì thời gian thay răng sữa sẽ ngắn hơn so với răng bị kẹt trong khe hay bị chèn ép bởi các răng khác;
• Thói quen của trẻ: Khi những chiếc răng sữa rụng đi, trẻ sẽ thấy miệng mình có khoảng trống và thường đưa tay vào miệng hay dùng lưỡi để tác động vào đó. Đây là một thói quen xấu có thể ảnh hưởng đến thời gian thay răng sữa của trẻ và gây ra các viêm nhiễm răng miệng ví dụ như viêm chân răng và viêm tủy răng,… nên cha mẹ cần thường xuyên nhắc nhở để trẻ bỏ dần những thói quen xấu này nhé.

Hậu quả việc bé rụng răng sữa sớm

Cha mẹ cần lưu ý khi trẻ bị rụng răng sữa quá sớm và có thể để lại hậu quả cho trẻ về sau. Việc mất răng sữa sớm được chia ra 2 loại: mất răng phía trước (răng cửa và răng nanh) và mất răng sau (các răng hàm). Việc mất răng phía trước chủ yếu là do chấn thương (thường gặp ở trẻ tập bò, đi và chạy) hoặc do sâu răng dạng sâu răng bú bình và sâu răng lan nhanh.

Tác hại của việc sâu răng thì ai cũng có thể nhìn thấy, trẻ có thể  bị đau, nhức, ảnh hưởng đến sinh hoạt, học tập, vui chơi của trẻ… Nếu trẻ không được điều trị can thiệp kịp thời có thể dẫn đến nhiễm khuẩn tại chỗ, tích tụ vi khuẩn trong răng và khoảng miệng, gây sưng đau, có nguy cơ dẫn đến các bệnh toàn thân như: viêm phổi, viêm khớp… và những biến chứng nguy hiểm khác.

Ngoài ra, từ hậu quả sâu răng nếu không được điều trị kịp thời dẫn đến mất răng. Trẻ bị mất răng sữa sớm trước tuổi thay răng sữa ở trẻ làm giảm khả năng ăn nhai.

Trẻ mất răng cửa sữa sớm, ngay trước khi bắt đầu phát âm, sẽ làm sự phát âm chậm lại hoặc bị thay đổi, nhất là đối với một số âm phát cần có sự tiếp xúc giữa lưỡi và mặt trong răng cửa trên (âm “s”, “v”). Các răng bên cạnh sẽ nghiêng vào khoảng trống mất răng, răng hàm vĩnh viễn tương ứng mọc lên thay thế sẽ thiếu chỗ, dẫn đến mọc khấp khểnh, mọc lệch hoặc mọc kẹt, gây mất thẩm mỹ cho hàm răng vĩnh viễn của trẻ khiến cha mẹ tốn kém chi phí tiền bạc cũng như đầu tư công sức  để nắn chỉnh lại hàm răng cho trẻ.

Thay răng sớm có dậy thì sớm không?

Nhiều bậc phụ huynh lo lắng trẻ thay răng sớm là dấu hiệu của dậy thì sớm. Tuy nhiên, theo các chuyên gia nhận định, quá trình mọc răng ở trẻ sớm hay muộn không hề ảnh hưởng tới sự phát triển. Trên thực tế, lịch thay răng ở trẻ không mang tính tuyệt đối. Trên cùng một hàm răng có thể có răng mọc trước, răng mọc sau.

Trẻ thay răng sữa muộn phải làm sao?

Theo quy luật thông thường, trẻ sẽ bắt đầu thay răng sữa đầu tiên vào khoảng trẻ được 6 tuổi. Việc thay răng sữa diễn ra quá muộn sẽ làm ảnh hưởng đến thứ tự thay răng vĩnh viễn. Răng vĩnh viễn có thể sẽ mọc lệch, gây mất thẩm mỹ và ảnh hưởng đến tác dụng ăn nhai của răng. Cha mẹ nên theo dõi và đưa trẻ đi khám bác sĩ nếu nhận thấy một chiếc răng sữa nào đã quá tuổi thay mà vẫn chưa có dấu hiệu lung lay hoặc răng sữa đã được nhổ lâu nhưng không thấy răng vĩnh viễn mọc lên.

Với kinh nghiệm và kiến thức chuyên môn, bác sĩ sẽ quan sát và nhận biết biểu hiện của vùng nướu để kết luận là răng vĩnh viễn đang mọc hoặc răng vĩnh viễn sẽ mọc. Một số trường hợp cần thiết, bác sĩ có thể yêu cầu chụp X quang hàm răng của trẻ để sớm xác định có hay không sự hiện diện của mầm răng vĩnh viễn trong xương hàm của trẻ để chẩn đoán và có phương án can thiệp chuẩn xác.

Việc thay răng sữa của trẻ còn phụ thuộc vào nhiều yếu tố. Độ tuổi thay răng sữa  của trẻ có thể khác nhau, thậm chí có sự khác nhau dù là với anh,chị em ruột trong gia đình. Cha mẹ cũng không nên quá lo lắng nếu so với các bạn cùng đồng trang lức, trẻ vẫn chưa thay răng sữa. Cách tốt nhất là cha mẹ nên đưa trẻ đi khám sớm và định kì 3 – 6 tháng một lần để tư vấn, theo dõi các bệnh lý về răng miệng có thể ảnh hưởng đến quá trình thay răng sữa của trẻ và mang lại sự an tâm cho cha mẹ.

Thăm khám bác sĩ nếu trẻ thay răng sữa muộn

Có nên tự thay răng sữa cho bé tại nhà?

Cha mẹ tuyệt đối không nên tự ý nhổ răng sữa cho trẻ. Nhiều ông bà, bố mẹ Việt hay sử dụng chỉ để giật nhổ răng sữa cho trẻ tại nhà. Việc tự nhổ răng sữa cho trẻ tại nhà dù bằng công cụ nào cũng dễ gây chảy máu nướu răng và tạo nên một vết thương hở ở nướu răng.

Thêm vào đó, các vật dụng nhổ răng tại nhà cho trẻ chưa được tiệt trùng, diệt khuẩn cũng như việc đưa tay vào miệng trẻ sẽ tạo cơ hội cho vi khuẩn từ tay trẻ hay tay của cha mẹ dễ xâm nhập vào vết thương hở này, dẫn tới bị nhiễm khuẩn, đặc biệt là nhiễm khuẩn uốn ván. Ngoài ra, nếu trẻ có một số bệnh về máu như bệnh máu không đông… thì trẻ sẽ không cầm được máu, không có bác sĩ chuyên ngành can thiệp kịp thời sẽ dễ phát sinh nhiều biến chứng từ việc tự ý nhổ răng cho trẻ tại nhà.

Ngoài ra, cha mẹ cũng cần lưu ý đến thời điểm thay răng sữa ở trẻ, không nên tự ý nhổ răng sữa quá sớm, hoặc để quá muộn. Nếu trẻ bị nhổ quá sớm, trẻ sẽ khó khăn trong quá trình ăn nhau, làm xương hàm mềm và nướu không thể phát triển. Khi răng sữa bị nhổ quá sớm, răng vĩnh viễn bên dưới chưa kịp mọc lên sẽ làm lỗ nhổ bị bít lại, xơ cứng lợi, gây khó khăn khi tới giai đoạn răng vĩnh viễn bắt đầu mọc lên, dẫn đến trẻ sẽ mọc vĩnh viễn chậm hơn so với các bé cùng trang lứa.

Còn việc nhổ răng sữa quá muộn lại ảnh hưởng đến tính thẩm mỹ của răng vĩnh viễn, lúc này răng có thể mọc lệch do không có vị trí để phát triển, ảnh hưởng đến cả hàm răng sau này của trẻ.

Trẻ có nguy cơ bị mất máu, khó cầm máu khi cha mẹ tự nhổ răng tại nhà

✅✅ Đọc thêm những bài viết sau để biết thêm về việc nhổ răng sữa cho bé:

• Một vài điều cần lưu ý khi nhổ răng sữa cho bé

• Răng sữa chưa lung thay nhổ có ảnh hưởng gì?

Cách nhổ răng sữa cho bé tại nhà

Trong các trường hợp trẻ khỏe mạnh, không có bệnh lý đặc biệt như máu khó đông, khó thở… và răng sữa đã lung lay rất nhiều, cha mẹ có thể cân nhắc nhổ răng sữa cho trẻ tại nhà khi nắm vững các kiến thức sau đây:

• Rửa tay bằng nước và xà phòng, lau khô với khăn sạch trước khi đụng chạm vào răng của trẻ.
• Khuyến khích trẻ tự làm lung lay thêm chiếc răng bằng lưỡi hay bằng tay sạch để chân răng tự bật gốc ra ngoài.
• Nếu thất bại, tuyệt đối không làm trẻ hoảng sợ với các động tác thô bạo. Cha mẹ cầm thân răng với một miếng gạc sạch và dùng một lực xoắn vặn nhỏ, răng sẽ rơi ra.
• Cho trẻ cắn một viên bông gòn tại vị trí răng rụng để cầm máu liên tục trong 5 đến 10 phút. Sau khi máu đã cầm, kiểm tra nướu tại vị trí cũ để đảm bảo không còn dấu tích nào của chân răng cũ còn sót lại.

Tuy nhiên, việc cha mẹ tự ý nhổ răng sữa tại nhà có thể gây ra nhiều nguy hiểm. Cụ thể:

• Sót vụn răng, chân răng: răng sữa bị gãy, bị nhổ không sát chẩn răng và còn sót lại vụn trong xương ổ răng mà cha mẹ rất khó quan sát để phát hiện tình trạng này bằng mắt thường.
• Làm ảnh hưởng đến cung hàm sau này: cha mẹ có thể nhổ răng cho trẻ quá sớm khi răng chỉ mới lung lay, làm trẻ cảm thấy đau đớn, mất máu nhiều, tổn thương xương hàm, liên đới dây thần kinh hàm mặt… và ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ.

Vì những lý do trên, cha mẹ nên cân nhắc thật kỹ trước khi quyết định nhổ răng cho trẻ tại nhà.

Thay răng sữa ở trẻ em khi nào nên gặp bác sĩ?

Theo ý kiến của các chuyên gia, cha mẹ nên cho trẻ đến khám tại các cơ sở y tế, phòng khám chuyên khoa răng hàm mặt khi răng của trẻ có dấu hiệu lung lay. Với kinh nghiệm chuyên môn cao, trang thiết bị y tế hiện đại, nắm bắt được tâm lý của trẻ, bác sĩ sẽ tư vấn, thăm khám và lựa chọn phương án xử lý thích hợp (nhổ hoặc tiếp tục chờ đợi) với từng trường hợp, từng giai đoạn thay răng sữa của trẻ.

Một số trường hợp đặc biệt thay răng sữa ở trẻ, nếu răng vĩnh viễn của trẻ đang dần chồi lên và bị kẹt, đôi khi bác sẽ chỉ định nhổ hoặc phải mài bớt cạnh răng sữa lân cận để răng vĩnh viễn của trẻ có thể mọc lên đúng vị trí một cách thuận lợi, giảm đau đớn, khó chịu cho trẻ trong quá trình mọc răng vĩnh viễn.

Những lưu ý khi trẻ thay răng sữa mà cha mẹ cần phải biết

Ngoài việc nắm lịch thay răng sữa ở trẻ, cha mẹ cũng cần biết cách chăm sóc răng miệng cho trẻ trong quá trình trẻ thay răng sữa như sau:

• Hướng dẫn trẻ vệ sinh răng miệng cẩn thận: cha mẹ nên hướng dẫn trẻ vệ sinh răng miệng cẩn thận ít nhất 2 lần một ngày hoặc sau khi ăn. Hướng dẫn trẻ sử dụng chỉ nha khoa để loại bỏ thức ăn dính trên răng.
• Khám nha khoa định kỳ: cần cho trẻ đến nha khoa từ sớm và định kỳ 3 – 6 tháng để kiểm tra sức khỏe răng miệng, phòng chống và can thiệp kịp thời các bệnh lý về răng miệng. Khi trẻ có dấu hiệu thay răng sữa thì cha mẹ nên cho trẻ đi khám để được chỉ định nhổ răng hay tiếp tục chờ đợi thời điểm nhổ răng thích hợp.
• Áp dụng cách giảm đau phù hợp: cha mẹ nên áp dụng phương pháp chườm lạnh hay sử dụng thuốc giảm đau theo chỉ định của bác sĩ để giúp trẻ thoải mái hơn trong quá trình thay răng sữa nếu trẻ bị đau nhức. Cho trẻ uống nhiều nước ấm và ăn thức ăn loãng nếu trẻ gặp khó khăn khi nhai nuốt.
• Tránh những thực phẩm không tốt cho răng: hạn chế cho trẻ ăn đồ ăn nóng/lạnh hoặc cứng, những loại thức uống có nhiều đường, nước ngọt có gas,… cũng dễ hủy hoại men răng của trẻ và nguyên nhân gây sâu răng cho trẻ.
• Loại bỏ thói quen xấu của trẻ: theo dõi và nhắc nhở trẻ bỏ thói quen xấu như nghiến răng, mút tay, lấy lưỡi đưa răng ra phía trước, đẩy lưỡi vào răng, chống cằm,… Những thói quen xấu này có thể làm răng hô, mọc không đều, chen chúc, chỗ dày, chỗ thưa,… hoặc gây viêm nhiễm vùng nướu trong quá trình thay răng sữa ở trẻ.
• Không tự ý nhổ răng cho trẻ: Dùng chỉ, tay hay các biện pháp dân gian nhổ răng rất dễ gây chảy máu chân răng, tạo ra vết thương hở ở nướu lợi. Từ đó vi khuẩn dễ dàng xâm nhập, gây nhiễm trùng. Khi răng lung lay, nên đưa trẻ đến cơ sở nha khoa. Bác sĩ sẽ xem xét tình trạng răng trẻ để quyết định nhổ hay tiếp tục chờ răng rụng.
• Hạn chế lực tác động bên ngoài: Trong giai đoạn thay răng, bất kỳ tác động mạnh nào lên phần hàm và răng cũng đều ảnh hưởng đến sự phát triển răng vĩnh viễn. Một số bé trong quá trình và thứ tự thay răng của trẻ, chạy nhảy hoặc chơi thể thao không may làm răng rụng, gãy, mẻ. Cha mẹ cần nhanh chóng tìm lại phần răng bị gãy, rửa sạch, ngâm với sữa tươi hoặc nước sạch. Sau đó, đưa trẻ đến bệnh viện ngay lập tức.

Cha mẹ cần hướng dẫn trẻ chăm sóc răng đúng cách

Lời khuyên dành cho bố mẹ để cho trẻ có được một hàm răng đẹp

Để chuẩn bị cho trẻ một hàm răng chắc khỏe và đều đẹp, cha mẹ cần phải chú ý và theo dõi sức khỏe răng miệng cho trẻ ngay từ ngày trẻ mọc những chiếc răng sữa đầu tiên cho đến khi trẻ bắt đầu thay răng sữa bằng việc mọc răng vĩnh viễn. Nha khoa Parkway xin chia sẻ với cha mẹ một số lời khuyên như sau:

•  Hãy là một hình mẫu lý tưởng cho con: Trẻ em thích bắt chước người lớn, nhất là cha mẹ. Hãy trở thành một hình mẫu tốt và thể hiện thói quen chăm sóc sức khỏe răng miệng đúng cách cho trẻ mỗi ngày.
• Chỉ dạy con: cha mẹ  hãy hướng dẫn trẻ dùng chỉ nha khoa, súc miệng bằng nước súc miệng và đánh răng đúng cách hàng ngày. Thường xuyên khen ngợi và động viên trẻ nếu trẻ làm đúng cha mẹ nhé.
• Chế độ ăn tốt cho răng: Giải thích cho trẻ các tác hại của việc ăn nhiều bánh kẹo, thức ăn ngọt, nước ngọt để trẻ hạn chế và không ăn vào buổi tối, đánh răng sau khi ăn. Khuyến khích trẻ uống sữa, ăn phomai, sữa chua hay sản phẩm từ sữa nói chung để cung cấp canxi, giúp răng chắc khỏe.
• Khám răng định kỳ: cha mẹ cần xây dựng thói quen đưa trẻ đi khám bác sĩ định kỳ 3 – 6 tháng để ngăn ngừa hoặc can thiệp các bệnh lý về răng miệng, nhất là sâu răng, giúp trẻ phát triển hàm răng khỏe mạnh nhé

Nha khoa Parkway mang lại một hàm răng đẹp cho bé

Việc lựa chọn phòng khám, cơ sở y tế chuyên khoa uy tín là việc rất quan trọng trong quá trình chăm sóc răng miệng của trẻ, nhất là thời điểm thay răng sữa ở trẻ. Đến với nha khoa Parkway, cha mẹ sẽ được yên tâm khi trẻ được thăm khám bởi đội ngũ bác sĩ chuyên môn cao, được đào tạo chuyên môn, nắm bắt được tâm lý của trẻ với trang thiết bị y tế hiện đại và phòng khám riêng tư, sạch sẽ. Nha khoa Parkway sẽ luôn sẵn sàng đồng hành cùng cha mẹ trong cuộc hành trình chăm sóc và bảo vệ hàm răng cho trẻ.